Hoàng hậu của Syria Cleopatra Selene của Syria

Đương kim hoàng hậu

Antiochos VIII

Lễ cưới của Cleopatra Selene và Antiochos VIII đã được cử hành vào khoảng năm 102 TCN;[39][36] sử gia Leo Kadman đề xuất rằng Cleopatra III đã gả bà cho vị vua Syria ở Ptolemais trước khi bà ta rút quân về Ai Cập, và rằng Cleopatra Selene đã giữ thành phố này như là căn cứ chính của bà cho tới lúc cuối đời.[40] Chi tiết về cuộc sống của Cleopatra Selene với Antiochos VIII là không rõ ràng; không có người con nào là kết quả từ cuộc hôn nhân này được biết đến,[41] mặc dù vậy sáu người con của Antiochos VIII từ những cuộc hôn nhân khác của ông ta đã được biết.[42] Năm 96 TCN, Herakleon của Beroia, một vị tướng của Antiochos VIII, đã ám sát vị vua này và cố gắng chiếm đoạt ngai vàng, nhưng đã thất bại và rút chạy về quê nhà Beroia của ông ta.[note 4][45] Kinh đô của Syria, Antioch, là một phần lãnh địa của Antiochos VIII vào thời điểm ông ta bị ám sát; Cleopatra Selene có thể đã cư ngụ tại đó.[note 5][47]

Antiochos IX

Hoàng hậu đã giữ vững được kinh đô trong một thời gian dài trước khi cưới Antiochos IX.[41] Cách thức mà Antiochos IX nắm quyền kiểm soát Antioch và người vợ mới của ông ta vào năm 95 TCN lại không được rõ ràng; ông ta có thể đã chiếm thành phố bằng vũ lực hoặc có thể rằng chính Cleopatra Selene đã mời ông ta đến.[47] Theo quan điểm của sử gia Auguste Bouché-Leclercq, Cleopatra Selene có rất ít lý do để tin tưởng năm người con của người chồng cũ;[41] hoàng hậu cần một đồng minh giúp bà kiểm soát kinh đô trong khi đó Antiochos IX cần một người vợ và ảnh hưởng của Cleopatra Selene đối với đội quân đồn trú của thành phố và những quan lại của người chồng cũ của bà.[47] Cuộc hôn nhân này dường như đã không được những người con trai của Antiochos VIII thừa nhận. Người đầu tiên trong số họ đã hành động là Seleukos VI, ông ta đã được tôn lên làm vua ở Cilicia. Chưa đầy một năm kể từ khi kết hôn với Cleopatra Selene, Antiochos IX đã tiến quân chống lại người cháu của mình nhưng ông ta đã bị đánh bại và bị giết. Ngay sau đó, Seleukos đã tiến vào kinh đô. Cleopatra Selene có lẽ đã bỏ chạy trước khi vị vua mới đến nơi. Ngoài ra, bà có thể đã được Antiochos IX đưa tới Arados nhằm bảo vệ bà trước khi ông ta tiến quân đánh Seleukos.[48]

Antiochos X

Năm 218 SE (95/94 TCN), Antiochos X, con trai của Antiochos IX, đã tự xưng vua ở Arados,[48] và cưới Cleopatra Selene.[49] Nhà Seleukos đã có một tiền lệ về việc một người con cưới mẹ kế của mình: Antiochos I đã cưới người mẹ kế Stratonike và điều này có thể khiến cho nó trở nên dễ dàng hơn với Cleopatra Selene.[50] Tuy nhiên, cuộc hôn nhân này là đáng hổ thẹn. Appian đã viết một giai thoại liên quan tới biệt hiệu của Antiochos X, "Eusebes" ("người hiếu thảo"): người Syria đặt cho ông ta biệt hiệu này để chế giễu sự giả đò trung kiên của ông ta với cha mình bằng việc quan hệ với vợ cũ của cha.[51] Lý do cho cuộc hôn nhân này có thể mang tính thực dụng: Antiochos X tìm cách để trở thành vua, nhưng lại có ít nguồn lực và cần một nữ hoàng. Cleopatra Selene đã tầm 40 tuổi và không thể dễ dàng kết hôn với một vị vua ngoại quốc.[note 6][50] Antiochos X đã đánh đuổi Seleukos VI khỏi Antioch vào năm 94 TCN và cai trị phần phía bắc Syria và Cilicia,[49][53] trong khi những người em của Seleukos VI là Philippos IDemetrios III lần lượt cai trị Beroea và Damascus.[54] Bằng chứng cuối cùng cho triều đại của Antiochos X được xác định là vào năm 92 TCN;[55] ông ta thường được cho là đã qua đời vào khoảng thời gian này.[56] Tuy nhiên, các nguồn cổ đại thường chứa những ghi chép và niên đại mâu thuẫn nhau, và nhà sưu tầm tiền xu Oliver D. Hoover đề xuất niên đại 224 SE (89/88 TCN) đối với sự qua đời của Antiochos X.[57][58] Antioch đã bị Demetrios III chiếm và sau đó là Philippos I.[59]

Nữ vương và nhiếp chính

Syria vào k. năm 87 TCN

Địa điểm Cleopatra Selene cư ngụ dưới triều đại những người kế vị của Antiochos X ở Antioch là không được biết rõ. Bà rõ ràng đã ẩn náu cùng với những người con của mình ở một nơi nào đó trong vương quốc,[60] và có thể đã chạy trốn tới Cilicia hoặc Coele-Syria,[61] có thể là thành phố Ptolemais, nơi mà bà đã nắm giữ cho tới khi qua đời.[62][40] Antiochos XII, một người con trai khác của Antiochos VIII đang trị vì ở Damascus, đã qua đời vào năm 230 SE (83/82 TCN).[63] Với việc ngai vàng của Antiochos XII bỏ trống, Cleopatra Selene đã tuyên bố người con trai của bà, Antiochos XIII, là vua.[note 7][65]

Dựa trên bằng chứng về những đồng tiền xu miêu tả bà bên cạnh người con trai trị vì của mình, có vẻ rằng Cleopatra Selene đã giữ vai trò như là nhiếp chính.[64] Nhiều đồng xu trong số đó đã được tìm thấy,[note 8][68] và chúng miêu tả Antiochos XIII ở phía sau và bản thân bà ở phía trước, theo phong cách của một nữ vương,[69] trên những đồng xu này tên của Cleopatra Selene được viết trước tên của nhà vua.[17] Khi bà tuyên bố người con trai của mình là vua, Cleopatra Selene đã kiểm soát các vùng đất ở Cilicia hoặc Phoenicia hoặc cả hai.[69] Nhà khảo cổ học Alfred Bellinger đề xuất rằng bà kiểm soát một vài thành phố Syria ven biển từ một căn cứ ở Cilicia; bà chắc chắn đã kiểm soát Ptolemais và có lẽ cả Seleucia Pieria.[60] Sử gia thế kỷ thứ 1, Josephus đã viết "Selene... người cai trị ở Syria",[68] cho thấy ảnh hưởng của bà vẫn còn bất chấp việc bà chưa bao giờ kiểm soát được kinh đô Antioch.[70] Những người con của bà có lẽ vẫn còn ở lại Cilicia hoặc một nơi nào đó ở Tiểu Á để nhằm mục đích bảo vệ, điều này sẽ giải thích cho biệt danh của Antiochos XIII, "Asiatikos".[69]

Cai trị ở Damacus

Tiền xu bằng đồng của Cleopatra Selene và Antiochos XIII. Mặt trái của nó ngụ ý rằng nó được đúc ở Damascus

Theo Josephus, "những người nắm giữ Damascus" đã mời Aretas III, vua của người Nabataea, cai trị họ bởi vì họ sợ Ptolemaios (con trai của Mennaeos), vua của Iturea.[64]Lịch sử của Damascus trong khoảng thời gian giữa cái chết của Antiochos XII và năm 241 SE (72/71 TCN), khi vị vua Armenia là Tigranes II chiếm thành phố, là không rõ ràng.[71] Dựa vào những đồng xu jugate của bà mà miêu tả bà bên cạnh Antiochos XIII, Hoover đề xuất rằng Selene đã hoạt động từ Damascus;[65] những đồng xu này sử dụng một chữ Alpha đứt vạch, chữ Epsilon nghiêng và chữ Sigma hình vuông.[72] Kiểu mẫu này xuất hiện trên những đồng tiền xu Damascus của Demetrios III và Antiochos XII và mặt khác lại rất hiếm trong thế giới Hy Lạp hóa.[72] Nếu như tiền xu của bà được đúc tại Damascus,[note 9] thì nó có niên đại vào giai đoạn từ lúc Antiochos XII qua đời cho tới khi Tigranes II chiếm thành phố này.[71] Hai kịch bản sau có thể sảy ra:

  • Cleopatra Selene đã chiếm Damascus sau cái chết của Antiochos XII và bị Aretas III thế chỗ trước năm 73 TCN:[64] Josephus không nói rõ người dân của Damascus như là những người đã mời Aretas III, thay vào đó lời nói của ông ta ngụ ý rằng một đơn vị đồn trú hoặc một vị tổng đốc đã thực hiện việc làm này.[73] Tất cả những đồng xu được biết tới của Cleopatra Selene được làm bằng đồng, và việc thiếu vắng các đồng xu bằng bạc ngụ ý rằng nữ hoàng thiếu các nguồn lực cần thiết để phòng thủ Damascus, điều này sẽ giải thích cho việc mời Aretas III.[65] Cũng có khả năng rằng Cleopatra Selene đã di chuyển kinh đô của mình tới Ptolemais, khiến cho binh lính ở Damascus mất niềm tin vào sự cai trị của bà, khiến cho họ mời vị vua Nabataea.[15]
  • Sự cai trị Aretas III ở Damascus đã không kéo dài được lâu trước khi Cleopatra Selene nắm quyền làm chủ thành phố:[71] Wright đề xuất rằng sự tiếp quản Damascus của Cleopatra Selene đã diễn ra sau năm 80 TCN.[74] Một số tác nhân có thể đã khiến người Nabataea phải triệt thoái, chẳng hạn như những mối đe dọa của người Ituraea hoặc các cuộc tấn công của vị vua nhà Hasmonea ở Judea là Alexander Jannaeus, những cuộc tấn công của ông ta vào các vùng đất của người Nabataea phải khiến cho tình cảnh của họ ở Damascus trở nên khó khăn.[75]

Tuyên bố chủ quyền đối với phía Bắc

Ở phía bắc, Philippos I đã cai trị cho tới khi ông ta qua đời, sau đó Cleopatra Selene đã tuyên bố đòi hỏi quyền thừa kế ngai vàng bỏ trống cho những người con giữa bà với Antiochos X.[60] Yêu sách về quyền lực của nữ hoàng đã nói chung đã không được người Syria chấp nhận, và người dân của Antioch đã mời Tigranes II cai trị Syria, họ đã mệt mỏi vì những cuộc nội chiến liên miên của nhà Seleukos.[76] Năm diễn ra sự kiện này đang được tranh luận; Năm 83 TCN thường được chấp nhận là năm mà Philippos I qua đời bởi phần lớn các học giả mặc dù không có bất cứ bằng chứng nào, họ căn cứ vào tác phẩm của Appian, ông ta ấn định một thời gian cai trị kéo dài 14 năm cho Tigranes II, mà kết thúc vào năm 69 TCN.[77] Oliver D. Hoover đã đề xuất rằng Tigranes II chỉ xâm lược Syria vào năm 74 TCN, cùng với đó Philippos I đã cai trị tới năm 75 TCN ở miền Bắc Syria, cho phép Cleopatra Selene và Antiochos XIII tuyên bố quyền thừa kế đối với xứ sở này mà không bị phản đối trong một thời gian. Một lý lẽ có lợi cho Cleopatra Selene và con cái của bà khi là những người duy nhất tuyên bố quyền thừa kế đối với Syria vào năm 75 TCN là một bản báo cáo của Cicero: chính trị gia La Mã đã viết rằng Antiochos XIII và người em của ông ta đã được người mẹ của họ đưa tới Rome vào năm 75 TCN.[78] Họ quay trở về Syria vào năm 240 SE (73/72 TCN);[79] anh em họ tuyên bố quyền thừa kế ngai vàng Ai Cập dựa vào quyền thừa kế từ người mẹ của mình. Để gây ấn tượng với viện nguyên lão La Mã, nữ hoàng đã cung cấp cho những người con của bà với một số lượng tài sản thích đáng, mà bao gồm cả một cây đèn nến bằng châu báu mà được dành riêng cho ngôi đền Jupiter Capitolinus.[70] Viện nguyên lão đã từ chối nghe kiến nghị của họ đối với ngai vàng của Ai Cập, nhưng theo Cicero, quyền thừa kế pháp lý đối với ngai vàng Syria mà họ được thừa hưởng từ tổ tiên của mình đã được thừa nhận.[80]

Báo cáo của Cicero cho biết rằng vào năm 75 TCN, Tigranes II vẫn chưa kiểm soát được Syria, vì nếu ông ta đã ở đó, Antiochos XIII sẽ thỉnh cầu Viện nguyên lão La Mã giúp đỡ để giành lại Syria, bởi vì Tigranes II là con rể kẻ thù của người La Mã, Mithridates VI của Pontos. Tương tự như vậy, Philippos I không thể còn sống kể từ thời điểm Antiochos XIII tới Rome mà không phải khẳng định quyền lợi của mình đối với Syria.[81][82] Trong một bài thuyết trình được trình bày tại hội nghị thường niên lần thứ 131 của Hiệp Hội Lịch sử Hoa Kỳ, Nikolaus Overtoom, dựa trên bảng niên đại của Hoover, đề xuất rằng Cleopatra Selene đã nắm quyền kiểm soát phía nam trong khi Philippos I cai trị ở phía bắc cho tới tận năm 75 TCN; cái chết của ông ta có ý nghĩa quan trọng bởi vì con trai của Cleopatra Selene là ứng cử viên có thế lực mạnh nhất để lên ngôi vua, nhưng phe của Philippos I vốn chống lại Cleopatra Selene, đã dâng vương miện cho Tigranes II, ông ta đã xâm lược và chinh phục vùng đất này vào năm 74 TCN.[83]